De natuur maakt nooit iets overbodigs, alles heeft een positief doel in de evolutiegeschiedenis van mens en dier. De meeste psychische symptomen ontstaan uit een overmaat van iets goeds dat in de verkeerde context of in overdosis escaleert tot iets pijnlijks en storends. Dat geldt ook voor het gevoel angst. We geven hier enkele handvatten uit het zelfhulpprogramma Mijn Kwartier. Zo leert u ermee om te gaan en raakt u ervan verlost.
Wat is de functie van 'Angst'?
Angst is een emotie of gevoel. De functie van elke emotie is om een nuttig gedrag te veroorzaken dat ons helpt beter te (over) leven in de natuur. Het woord ‘emotie’ komt van het Latijnse werkwoord ‘emovere’, wat betekent doen bewegen, in beweging zetten. Een gevoel of emotie dient dus om een gedrag ‘in beweging’ te zetten.
Zo zal de emotie ‘liefde’ gedrag op gang brengen dat mensen naar elkaar toe doet bewegen. Het gevoel boosheid zal gedrag veroorzaken dat mensen verder uit elkaar zal drijven. We zien dat elk gevoel een nuttige functie heeft.
Wat is dan de nuttige functie van het gevoel angst? Angst stimuleert vermijdingsgedrag. Het is een nuttig gevoel dat de mens, normaal gezien, helpt om een reëel gevaar te vermijden. Dit vergroot de kansen op overleven in de natuur, in situaties die gevaarlijk zijn. Wanneer een mens een hongerige tijger ontmoet, is angst een gezonde reactie omdat die gedragingen zal op gang brengen om het gevaar te vermijden.
Angst is een emotie die opkomt bij positieve en negatieve stress. Zonder stress bestaat er geen angst! Dat is logisch, omdat onder levensbedreigende omstandigheden het stressmechanisme (adrenaline en het orthosympathische zenuwstelsel) wordt geactiveerd om het lichaam voor te bereiden op de levensreddende vecht-, vlucht-, of bevriesreactie (fight, flight, freeze). Angst komt nooit voor zonder stress, terwijl stress wel zonder angst kan voorkomen. In zekere zin kunnen we zeggen dat angst een specifiek subtype van een stressreactie is.
Dit inzicht is belangrijk voor de behandeling van angst. Je moet steeds de onderliggende stress mee aanpakken wanneer je je angst onder controle wilt krijgen.
Niet goed in je vel? Test jezelf nu »
Of start meteen het dagelijkse herstelprogramma aan 55€
Hoe ontstaat de vicieuze circkel van angststoornissen?
Angst wordt schadelijk wanneer hij optreedt bij ingebeeld of irreëel gevaar of in omstandigheden waarin totaal geen gevaar dreigt.
Gevaar leidt tot gezonde angst Gezonde angst komt maar af en toe kortstondig voor, en wordt na het verdwijnen van het gevaar steeds hersteld door het parasympathische zenuwstelsel, dat de onderliggende stressreactie (hartkloppingen, zweten, hoge bloeddruk, ...) weer tot rust brengt.
Schijngevaar leidt tot ongezonde angst Ongezonde angst wordt snel sluimerend of chronisch omdat hij niet meer gekoppeld is aan een reëel gevaar dat een vluchtreactie vereist, maar aan schijngevaar.
Er ontstaat een vicieuze cirkel: een inwendige gedachte, een beeld, foutieve interpretatie of angst voor de angst worden de trigger die het gevoel veroorzaakt. De mens reageert op het ingebeelde schijngevaar. Dit leidt tot vluchtgedrag van een normaal ongevaarlijke realiteit. Het vermijden van een normale of nuttige realiteit zoals een lift of een plein bij pleinvrees leidt tot een verminderd gevoel van controle over je eigen leven, en bijgevolg tot spanning, angst en stress.
Verschillende soorten angst
- Angst voor een ingebeelde of piekerende gedachte: er is zelfs geen overeenstemmende werkelijkheid in het hier en nu.
Voorbeeld: vliegangst is vaak het gevolg van de gedachte ‘dit vliegtuig kan/zal misschien neerstorten’. Of van het beeld van een vliegtuigcrash die je je voorstelt of herinnert uit een fotoreportage. - Angst door een verkeerde interpretatie van de werkelijkheid: er is wel een werkelijkheid, maar die is ongevaarlijk.
Voorbeeld: iemand in een relatie met een partner die weinig over zijn of haar gevoelens praat, kan dit interpreteren als: ‘Hij zegt niet dat hij van me houdt, dus vermoedelijk geeft hij niet echt om mij’. Deze interpretatie kan tot onzekerheid en angst leiden. Ze kan gebaseerd zijn op een vroegere ervaring met iemand die zijn gevoelens zelden verwoordde. Een andere mogelijke interpretatie zou kunnen zijn: ‘Hij komt uit een gezin waar men niet over gevoelens praat zolang alles goed gaat, dus het feit dat hij niet over zijn gevoelens praat is vermoedelijk een positief teken’ - Angst voor de angst: je bent niet alleen bang voor de oorspronkelijke werkelijkheid of gedachte, maar daar bovenop ook voor het feit dat je angstig bent aangelegd of het feit dat je erop anticipeert dat de angst kan opduiken. Soms kan het zelfs zo zijn dat de aanleiding waardoor de angst initieel ontstond (bijvoorbeeld een overval, een ongeval of verkrachting) in het hier en nu totaal verdwenen is, terwijl de angst voor het opkomende angstgevoel blijft bestaan. Het gevoel van controleverlies speelt in deze component van de angst een belangrijke rol.
Voorbeeld: iemand met een traumatische seksuele ervaring in het verleden komt in een nieuwe seksuele liefdesrelatie. Rationeel weet die persoon dat zijn partner heel anders is dan de vroegere dader en is ondertussen zelfs niet meer bang voor intiem contact op zich, maar herinnert zich wel de angstige gevoelens en blokkeringen uit vroegere relaties en wordt angstig dat deze gevoelens zullen terugkeren in deze nieuwe relatie.Terwijl er in de relatie op zich niets aan de hand is, kan de angst voor de angst langzaam groeien tot die de betrokkene psychisch volledig verlamt, met als gevolg dat de angst op termijn zelfs een echte impact op de nieuwe relatie kan hebben. Dit maakt de angst voor die angst des te beangstigender, en je verliest elk gevoel van controle.
Meestal is er een mengvorm van de verschillende soorten angst. Toch kan het nuttig zijn de vraag te stellen welke vorm van angst de overhand neemt. Door deze vraag te stellen, begint je al een beetje te relativeren.
De aanpak van Angst
Is er angst of stress? Belangrijk is om eerst het angstniveau of stressniveau te meten en de scores te noteren. Men kan dit doen door de gratis online zelftest af te nemen.
Test jezelf nu gratis en anoniem »
Is er sprake van gevaar of van schijngevaar? We hebben in de vorige paragraaf gezien hoe schijngevaar kan leiden tot ongezonde angst of een angststoornis. De eerste vraag is of het om gezonde of ongezonde angst gaat. Volgende vragen kunnen hierbij helpen:
- Bestaat er een reëel risico of gevaar?
- Kan datgene waarvoor ik bang ben schade aanrichten?
- Hoeveel euro, levensjaren of mensenlevens zou deze schade kunnen bedragen?
- Kan deze schade ernstig of levensbedreigend zijn?
- Zo ja, is deze dan herstelbaar of omkeerbaar?
- Indien herstelbaar of omkeerbaar, bezit ik dan de middelen, mogelijkheden of contacten om dit herstel te realiseren? Hoeveel werkuren of euro zou me dat kosten?
- Hoe groot is de kans dat dit gevaar zich werkelijk voordoet? 1 op 10? 1 op 100? 1 op 1.000? 1 op 10.000? Nog lager?... (Baseer het antwoord niet op een angstgevoel, maar op wetenschappelijke of objectieve gegevens, bronnen of deskundigen.)
- Gaat het eerder om schijngevaar?
Is er sprake van angst of ‘angst voor de angst’? De volgende vraag is hoe groot de component ‘angst voor de angst’ is. Dit is belangrijk omdat mensen met angststoornissen het gevoel hebben dat hun angst niet wegebt – zelfs waneer alle oorzaken weggenomen zijn –zolang de angst voor de angst blijft bestaan. Een goede oefening is om een taartgrafiek te tekenen en intuïtief in te schatten hoeveel procent van de angst over een reëel gevaar gaat, hoeveel over een schijngevaar en hoeveel over de angst voor de angst.
De ervaring leert dat bij de meeste mensen met angststoornissen de ‘angst voor de angst’ meer dan de helft, vaak zelfs tot 80 of 90 procent van de totale angst vertegenwoordigt. Het reële gevaar is vaak volledig afwezig in het hier en nu.
Bijvoorbeeld: iemand met posttraumatische stress na een overval kan op dat moment reële angst gehad hebben, maar jaren later in een omgeving die volledig veilig is nog beelden of herinneringen hebben die schijngevaar doorseinen naar de hersenen.
Zelfhulp: de 15 minuten-techniek
Aanknoopingspunten voor 15 minuten zelfhulp
1. De perceptie van schijngevaar doorbreken
Als gebleken is dat je te maken hebt met schijngevaar, is het nuttig de inwendige ‘trigger’ of uitlokkende factor te leren doorbreken. Daarvoor zijn meerdere technieken mogelijk. Hier geldt de regel om die techniek te kiezen die het beste scoort. In online zelfhulpprogramma’s helpt de software om deze keuze te maken. Zoniet kan je elke techniek enkele dagen uitproberen tot je degene ontdekt die het beste werkt.
Aandacht afleiden van ongewenste gedachten en beelden
Interpretaties herkaderen
Van ongewenste naar gewenste gedachten
2. De angst voor de angst doorbreken
Last but not least moet je de angst voor de angst overwinnen. Soms kan het gebeuren dat door het doen van vorige oefeningen, de angst voor de angst spontaan mee verdwijnt. Bij chronische angstklachten die langer dan zes maanden aanhouden is dat echter vaak onvoldoende, en moet je ook aandacht besteden aan het doorbreken van de angst voor de angst. Eigenlijk kan je alle voorgaande technieken ook hierop toepassen, maar dan met de ‘angst voor de angst’ als onderwerp, en dus niet meer de oorspronkelijke angst.
Soms volstaat het om jezelf telkens weer de vraag te stellen: ‘Wat ik nu voel, is dit angst voor angst? Of is dit angst voor een schijngevaar?’ Het kan voorvallen dat het volstaat om alleen maar deze vraag gedurende 30 dagen beantwoorden, telkens wanneer een gevoel van angst opduikt. Zo niet, dan experimenteer je best met een combinatie van de voorgaande technieken, of kun je een beroep doen op het online zelfhulpprogramma of een bevoegd arts of therapeut.
Overwin je angst in één kwartier per dag!
- Dagelijks online herstelprogramma zodat je elke dag werkt aan je herstel
- Ontwikkeld om ook haalbaar te zijn op je slechtste dagen dankzij slechts één kwartier per dag, gedurende 30 dagen
- 100% anoniem en zonder wachttijden
- Wetenschappelijk bewezen herstel: de resultaten werden op het Medische Wereldcongres Psychiatrie 2019 getoond
- Veel voorschreven door dokters in België en Nederland
Ben je angstig? Test jezelf nu »
Of start meteen het dagelijkse herstelprogramma aan 55€Deelnemers en Artsen over Mijn Kwartier
Kathleen beschrijft haar herstel en hoe er gaandeweg weer gelachen werd aan de eettafel
Nejla overwon na een lange zoektocht haar werk- en relatiespanning dankzij Mijn Kwartier
00:00.000 --> 00:03.600
Hey hallo, ik ben Nejla Ik ben 31 jaar
00:03.600 --> 00:06.700
en ik wil graag wat vertellen over Mijn Kwartier.
00:06.700 --> 00:10.200
Mijn verhaal gaat enkele jaren terug.
00:10.200 --> 00:13.100
Ik had een zeer stressvolle job.
00:13.100 --> 00:16.700
Ik zat in de evenementenwereld en tijdens
00:16.700 --> 00:21.200
coronacrisis zorgde dat ervoor dat er constant aanpassingen
00:21.200 --> 00:25.400
moesten gebeuren en ik zoveel stress krijg.
00:25.400 --> 00:27.200
Ik had bijgevolg ook nog eens een
00:27.200 --> 00:31.400
heel toxische relatie en met alle gevolgen vandien
00:31.400 --> 00:35.800
kreeg ik paniekaanvallen als je weet wat dat
00:35.800 --> 00:38.200
aanvallen zijn en hoe die voelen,
00:38.200 --> 00:40.700
dan moet ik deze informatie niet meegeven
00:40.700 --> 00:42.500
voor zij die het niet weten zal ik het even uitleggen
00:42.500 --> 00:46.700
Paniekaanvallen is iets wat je echt overdondert.
00:46.700 --> 00:49.900
Je denkt echt dat je een hartaanval
00:49.900 --> 00:53.100
krijgt en gaat sterven.
00:53.100 --> 00:55.000
Uw gezichtsveld vertroebelt.
00:55.000 --> 00:56.500
Je hoort niemand meer praten.
00:56.500 --> 00:59.600
Het is een heel heel eng beangstigend gevoel.
00:59.900 --> 01:02.800
Jammer genoeg bleef het niet bij 1 paniekaanval bij mij
01:02.800 --> 01:05.000
de angst werd ondraaglijk
01:05.000 --> 01:06.800
Ik heb dagelijks te maken met paniekaanvallen.
01:06.800 --> 01:09.600
Ik kon niet meer slapen en ik leefde dag
01:09.600 --> 01:13.800
in dag uit in angst, dus ik ging halsoverkop
01:13.800 --> 01:17.900
op zoek naar een therapeut die mij kon helpen.
01:17.900 --> 01:22.500
Ik ben heel wat therapeuten afgegaan omdat ik echt
01:22.500 --> 01:27.100
heel erg op zoek was antwoorden en bij jammer
01:27.100 --> 01:29.500
genoeg ook heel wat charlatans tegen gekomen.
01:29.500 --> 01:33.000
Ik ben duizenden euro's kwijt geraakt, maar los
01:33.000 --> 01:35.400
daarvan en dat vind ik nog het ergste.
01:35.400 --> 01:37.900
Ik ben gewoon een half jaar van mijn leven
01:37.900 --> 01:41.400
kwijt geraakt op zoek naar de juiste hulp tot
01:41.400 --> 01:46.200
ik terecht kwam bij Mijn Kwartier, het zelfhulpprogramma
01:46.200 --> 01:49.400
en de eerste keer dat ik het moest invullen.
01:49.400 --> 01:52.500
dus de zelfhulp test stonden al mijn pijlen in het rood.
01:52.500 --> 01:57.300
Ik was enorm geschrokken, maar anderzijds zag ik het ook wel
01:57.300 --> 01:59.794
aankomen dat ik het wel heel diep zat.
01:59.900 --> 02:04.800
Maar op dat punt was ik zo eindeloos te raad
02:04.800 --> 02:06.500
dat ik dacht ik heb niks te verliezen.
02:06.500 --> 02:10.000
Ik ga het gewoon proberen, dus dat heb ik ook gedaan.
02:10.000 --> 02:17.100
Ik heb elke dag Mijn Kwartier volbracht en ik
02:17.100 --> 02:21.300
leerde tijdens dat kwartiertje hoe ik mijn denkpatroon moest veranderen
02:21.300 --> 02:25.586
hoe dat ik nieuwe gewoontes kon inbouwen
02:25.586 --> 02:29.200
wat hielp tijdens een paniekaanval en wat ik juist niet moest doen.
02:29.200 --> 02:31.700
Ik heb echt voor het eerst het
02:31.700 --> 02:35.700
gevoel dat ik echt therapie aan het volgen was.
02:35.700 --> 02:38.300
Maak niet dezelfde fout, zoals mij,
02:38.300 --> 02:40.200
maar zoek naar een geschikte oplossing,
02:40.200 --> 02:46.100
nu een nieuwe gewoonte inbouwen.
02:46.100 --> 02:49.000
Dat vraagt tijd en dat kun je ook
02:49.000 --> 02:51.600
alleen maar door elke dag een kwartiertje te oefenen
02:51.600 --> 02:53.700
meer heb je niet nodig
02:53.700 --> 02:57.900
Je moet gewoon consistent zijn en de nodige zelfdiscipline
02:57.900 --> 03:03.900
en Uiteraard van uw probleem hard genoeg verlost willen raken
03:03.900 --> 03:08.400
het fijne aan mijn kwartier vind ik ook
03:08.400 --> 03:11.100
aan dat ze je geen illusies wijsmaken
03:11.100 --> 03:13.300
Het is niet dat ik 30 dagen volledig
03:13.300 --> 03:16.700
verlost was van mijn angsten en paniekaanvallen, maar ze
03:16.700 --> 03:19.700
waren wel zwaar wel serieus geminderd.
03:19.700 --> 03:22.500
Het gaat nu al een pakje beter met mij.
03:22.500 --> 03:27.800
Ik ben er nog niet maar er is vooruitgang, ik ben op de juiste weg
03:27.800 --> 03:31.900
en daar ben ik heel heel heel dankbaar voor.
03:31.900 --> 03:34.900
Ja, het bespaart u serieus
03:34.900 --> 03:37.100
veel geld in mijn portemonnee.
03:37.100 --> 03:40.700
Het is een Democratische prijs en dat vind ik ook
03:40.700 --> 03:45.800
Ja enorm mooi echt mensen die het ook niet zo
03:45.800 --> 03:50.000
breed hebben hier ook baat bij kunnen hebben.
03:50.000 --> 03:57.000
Ik zou zeggen geef het een kans mij heeft het geholpen.
03:57.000 --> 03:59.800
Ik zou het iedereen aanraden.
03:59.800 --> 04:04.000
Mijn familie, mijn vrienden als ik het kan,
04:04.000 --> 04:07.663
dan kan jij het ook. Dus go for it!
Antwoorden van deelnemers op de vraag:
"Waarom zou je Mijn Kwartier aanbevelen aan je vrienden, familie, collega's?"
Artsen over Mijn Kwartier
Dr. Mast volgde zelf Mijn Kwartier en raadt het sindsdien ook aan zijn patiënten aan
Waarom artsen Mijn Kwartier aanraden:
Mensen moeten er niet voor uit hun “kot” komen, ze kunnen op hun eigen tempo werken aan zichzelf en het is een financieel aanvaardbare therapie.
Ik zie als huisarts in de voortgangsrapporten dat mensen werkelijk vooruit gaan en ze putten hier moed en energie uit!
De reacties van mijn patiënten die het gebruiken verrassen mij telkens opnieuw.
MijnKwartier.be heeft respons en zet aan tot engagement.
Ten slotte
Door de online zelftest van Mijn Kwartier wekelijks te doen, kun je evalueren welke van de bovenstaande invalswegen ongewenste angst het snelst verminderen en angststoornissen aanpakken.
De specifieke oefeningen in dit artikel zijn gericht op het verminderen van de angst voor schijngevaar en de angst voor de angst. Een gezonde dosis angst voor echt gevaar hoef je niet te bestrijden. Angst is in oorsprong een gezond gevoel dat een gezond vermijdingsgedrag van gevaar tot doel heeft.
We stelden al dat angst een specifieke vorm is van stress. Dat betekent dan ook dat het verminderen van het algemene stressniveau in je stresstest even belangrijk is als het verminderen van de specifieke angst. Verscheidene technieken en inzichten die we leerden uit het onderzoek rond het online zelfhulpprogramma zijn o.a. beschreven in vorige artikelen in deze serie over burn-out, paniek en zelfvertrouwen.
Dr. Paul Koeck
