Autisme is een ontwikkelingsstoornis die valt onder de noemer 'autismespectrumstoornis'. Autisme lijkt steeds frequenter voor te komen. Als ouder zie je meestal wel dat een kind met autisme ietsje anders is dan de rest, maar weet je niet goed hoe en wat er nu de oorzaak van is. Autisme is vaak moeilijk om vast te stellen. Toch verloopt een diagnose doorgaans vlotter dan bij sommige andere stoornissen.
In dit artikel richten we ons op de symptomen, oorzaken, behandeling en ondersteuning van breedspectrum ASS.
Wat is autisme?
Autisme wordt gekarakteriseerd als ontwikkelingsstoornis. Dit wil zeggen dat de symptomen reeds aanwezig zijn vanaf kinderleeftijd. Autisme wordt gelinkt aan symptomen op volgende gebieden:
- Sociale adaptatie
- Communiceren en relaties
De symptomen en intensiteit van deze symptomen kan verschillen van persoon tot persoon.
Soorten autisme?
Autisme heeft natuurlijk verschillende uitingsvormen. Klassiek autisme is één soort van de autismespectrum stoornissen. Daarnaast bestaan nog verschillende andere autismespectrumstoornissen met gelijkaardige symptomen of waarbij problemen in gelijkaardige levensgebieden worden vastgesteld. Voorbeelden hiervan zijn:
- Asperger syndroom
- Pervasive Developmental Disorder Not Otherwise Specified (PDD-NOS)
- Rett-syndroom
Autisme valt tevens niet te verwarren met AD(H)D. AD(H)D is namelijk een gedragsstoornis en vertoont bijgevolg afwijkende symptomen van autisme. Wel kunnen de twee bij dezelfde persoon vastgesteld worden.
Symptomen autisme?
Communicatie en relaties
Ten eerste hebben mensen met autisme problemen met communicatie. Zo kunnen ze mensen te lang aanstaren of mensen onderbreken. Ze hebben hun eigen stijl van communiceren en kunnen afwijken van de 'aanvaardbare norm van communiceren'. Deze stijl van communiceren kan andere mensen ook ongemakkelijk maken, doordat ze bijvoorbeeld te lang iemand aankijken. Het tegengestelde kan echter ook waar zijn: geen oogcontact maken.
Bovendien kan het voor een kind met autisme reeds sinds jonge leeftijd moeilijk zijn in interactie te treden met iemand anders. Zo kunnen ze moeite hebben met lachen naar anderen, het groeten van anderen, maar zelfs met het uitwisselen van ideeën als ze klein zijn. Een kind weet bijvoorbeeld: 'als ik mijn armen uitstrek naar mijn ouders, pakken dezen mij op'. Dit is bij een kind met autisme moeilijker.
Daarenboven zijn kinderen met autisme vaak op zichzelf. Ze vinden het moeilijk zich in te leven in andere kinderen en volwassenen, waardoor ze soms 'vreemdere' reacties stellen. Ze geven soms 'ongepaste' reacties, omdat ze niet goed weten hoe reageren in zo'n situatie. Zo kan het voorkomen dat kinderen met autisme niemand opzoeken als ze triest zijn.
Gebrekkige of simpelweg andere communicatiestijl?
Hoewel het bekend is dat mensen met autisme problemen ervaren in sociale interactie, biedt een nieuwe idee genaamd het 'dubbele empathie probleem' meer nuance. Volgens het 'dubbele empathie probleem' worden problemen in de communicatie tussen autistische en niet-autistische mensen niet alleen veroorzaakt door beperkt begrip bij autistische mensen maar door moeilijkheden in de ander begrijpen bij beide partijen. Autistische mensen hebben niet alleen problemen bij het begrijpen van niet-autistische mensen, maar ook niet-autistische mensen hebben problemen met hen begrijpen. Dit sluit aan bij het idee dat autistische mensen simpelweg een andere manier communicatiestijl hebben dan een gebrekkige. Zo is bijvoorbeeld aangetoond dat autistische en niet-autistische mensen andere gezichtsuitdrukkingen hebben bij dezelfde emoties wat het moeilijk maakt om elkaars gezichtsuitdrukkingen juist te lezen.
Betere communicatie onder mensen met autisme
Meerdere studies hebben dan ook gevonden dat de communicatie problemen die vaak toegewezen worden aan autisme niet aanwezig zijn wanneer ze omgaan met andere mensen met autisme. Zo is in het 'telefoon' spelletje waarin een boodschap fluisterend wordt doorgegeven van de ene persoon naar de volgende, de uiteindelijk doorgegeven boodsschap bij acht autistische mensen net zo goed als bij acht niet autistische mensen. Alleen wanneer de groep bestaat uit een mix van autistische en niet-autistsche gaat de kwaliteit van de boodschap snel achteruit.
Autistische mensen geven ook aan zich comfortabeler te voelen rondom andere autistische mensen. Ze bouwen vaak ook een betere band op en delen meer over zichzelf wanneer ze praten met anderen op het spectrum. Onderzoekers zijn nog aan het onderzoeken waarom de communicatie soepeler gaat wanneer mensen met autisme onderling met elkaar omgaan dan met niet-autistische mensen.
Sociale interactie verbeteren
Bovenstaande ideeën staan haaks op de oude aanpakken waarbij de nadruk vaak ligt op autistische mensen om te veranderen. Het kan een nuttigere aanpak zijn om te kiezen voor specifieke sociale situaties of deze aanpassen en manieren vinden om de unieke communicatiestijl van mensen met autisme te faciliteren. Dit kan ook helpen om mentale problemen te voorkomen. Het conformeren aan sociale normen door te onderdrukken wie je bent kan immers zeer uitputtend zijn. Ook kan het gevoel continue verkeerd begreep te worden lijden tot eenzaamheid en gevoel van isolatie.
Zie referenties [1] en [2]
Fixatie op één hobby
Vaak hebben mensen met autisme één hobby waar ze alles van kennen en zich voortdurend mee bezig houden. De hobby komt bijna in ieder gesprek naar boven en hij/zij lijkt dingen die gelinkt zijn aan de hobby ook beter te begrijpen. Zo kan iemand zich bijvoorbeeld fixeren op het verzorgen van vissen en bijgevolg alles over deze vissen kennen.
Repetitie en stereotiep gedrag
Kinderen met autisme houden van herhaling. Zo herhalen ze bijvoorbeeld graag een bepaald woord of fixeren ze zich op één hobby/interesse.
Komt autisme frequent voor met andere problemen/stoornissen?
Autisme komt vaak met andere stoornissen voor. We zien dat een combinatie tussen autisme en volgende problemen/stoornissen frequent voorkomen:
- Angst
- Depressie
- Paniekaanvallen
- Problemen met eten
- Zelfmutilatie
- Slaapproblemen
- Hyperactiviteit, zoals bijvoorbeeld bij ADHD
Autisme en depressie
Ernstige depressie komt vier keer vaker voor bij mensen met autisme dan bij neurotypische mensen. De aantallen nemen toe bij hogere intelligentie en leeftijd. Onderzoekers weten nog niet precies waarom. Er zijn ook nog geen studies over de behandelingen die het beste werken om depressie te verminderen onder mensen met autisme. Praattherapie in het bijzonder werkt wellicht minder goed voor mensen met autisme omdat ze problemen kunnen hebben met sociale communicatie en het identificeren van hun gevoelens, een eigenschap bekend als 'alexithymie'.
Rondom medicatie is er ook nog te weinig onderzoek. Wel is bekend dat vooral bij kinderen extra bijwerkingen kunnen optreden die de slaap verstoren en hen impulsiever maken, waardoor de voordelen niet per se opwegen tegen de nadelen.
Autisme en depressie: oorzaken
Genetisch: Broers en zussen van mensen met autisme die zelf geen autisme hebben, hebben een 40 procent verhoogd risico op depressie vergeleken met de algemene populatie, wat duidt op een mogelijke rol van genetische oorzaken.
Sociale problemen: Depressie kan ook veroorzaakt worden door pesten, isolatie of andere sociale problemen. Autisme kan problemen veroorzaken in het vervullen van iemands sociale behoeften en zo de kans vergroten op een depressie
Ruminatie of piekeren: Veel autistische mensen hebben herhaalde gedragingen en een intense focus op interesses. Als deze focus gericht wordt op verdrietige, ongewenste of negatieve ervaringen dan kan dit een negatief effect hebben op de mentale gezondheid.
Blijven hangen in negatieve emoties: Autistische mensen reageren sneller op foto's van droevige gezichten dan neutrale gezichten en spenderen ook meer tijd aan kijken naar verdrietige gezichten. Denkstrategieën die mensen met autisme helpen om minder te blijven hangen op negatieve informatie kan hen helpen.
Autisme en depressie: behandeling
Hoewel er veel verschillende oorzaken zijn voor depressie, kan depressie bij mensen met autisme ook opklaren door situationele factoren aan te pakken zoals de juiste baan of steun op het werk. Een autistische man geeft aan uit zijn depressie te zijn gekomen dankzij een baan met leidinggevenden die weet hebben van zijn autisme en hebben geleerd om meer direct te zijn met hem in het overbrengen van informatie. Ze leggen het ook uit wanneer er iets mis is gegaan en hoe het opgelost kan worden.
Helaas krijgen veel mensen met autisme nooit de diagnose depressie of de hulp die ze nodig hebben. Veel medische professionals herkennen depressie niet bij mensen met autisme. Mentale gezondheids clinici geven ook aan niet altijd vertrouwen te hebben in hun vaardigheden om autistische volwassenen te behandelen.
De meeste klinci die autisme behandelen met depressie kiezen voor een aangepast vorm van cognitieve gedragstherapie (CGT). De effectiviteit hiervan is aangetoond voor angst bij mensen met autisme en de argumenten voor het gebruik bij depressie zijn ook positief. Experts adviseren een voorspelbare sessie routine en structuur, focus op de kracht en talenten van de persoon, het vaak herhalen van concepten en abstracte concepten concreet maken met visualisaties.
Zie referentie [3]
Autisme en depressie: hoe kan MijnKwartier.be helpen?
MijnKwartier.be is als herstelprogramma ontwikkeld om te helpen bij depressie, ongeacht of iemand autisme heeft of niet. De structuur van het programma kan echter wel extra voordelig zijn voor mensen met autisme. Het programma is namelijk gebaseerd op cognitieve gedragstherapie én op oplossingsgerichte therapie met de focus op iemands bestaande kracht en talenten en het aanpakken van situationele factoren in plaats van zelf steeds aan te passen. Het is ook een zelfhulp programma dat zonder praten met een clinicus kan worden uitgevoerd. Ook bevat het programma een dagelijkse structuur en voorspelbare sessie routines wat een positief effect heeft op de behandeling van depressie bij mensen met autisme.
Oorzaken van autisme?
Breedspectrum ASS is een genetische beperking die aanwezig is van geboorte tot overlijden. Men is nog niet helemaal zeker over de oorzaken van deze ziekte. Toch zijn er al bepaalde richtingen. Zo denkt men dat het ontstaan van breedspectrum ASS mogelijk gerelateerd is aan een defect van één van de oxytocine receptoren.
Diagnose autisme volgens de DSM
Om te mogen spreken van een diagnose autisme moet er voldaan worden aan bepaalde voorwaarden. De DSM, het meest gekende diagnostisch handboek onder psychiaters en psychologen, hanteert volgende voorwaarden:
A. In totaal moeten minstens 6 symptomen zich vertonen ofwel minstens 2 van 1 en 1 symptoom van onderdelen 2 en 3.
1. Blijvende problemen m.b.t. communicatie en omgang in meerdere levensgebieden en contexten met minstens 2 van volgende symptomen. Volgende symptomen kunnen samen voorkomen:
- Problemen met sociaal-emotionele wederkerigheid. Dit kan verschillende gradaties aannemen.
- Problemen met non-verbale communicatie. Ook dit kan verschillende gradaties aannemen.
- Problemen met het maken, onderhouden en verstaan van relaties. Kan verschillende gradaties aannemen.
- Problemen met delen van activiteiten, doelen of plezier.
2. Het stellen van beperkt, repetitief gedrag. Dit kan zich uiten in zowel gedrag, activiteiten als interesses. Minstens één van onderstaande symptomen dient zich te manifesteren:
- Stereotiep of herhalende bewegingen, taal of gebruik van voorwerpen.
- Vasthouden aan egaliteit, zich niet flexibel opstellen wat bepaalde routines of patronen van verbaal of non-verbaal gedrag betreffen.
- Fixatie op gelimiteerde interesses, met abnormale focus of intensiteit.
- Te weinig of te sterk reageren op bepaalde sensorische gegevens of abnormale interesse in zintuiglijke gegevens van zijn/haar omgeving.
- Blijvende preoccupatie van bepaalde delen van voorwerpen
3. Problemen et communicatie door het stellen van minstens één van volgende symptomen:
- Afwezigheid of achterstand van gesproken taal (zonder dit proberen te compenseren met andere manieren van communiceren)
- Als er sprake is van communicatie, moeilijkheden in het opstarten en aanhouden van een gesprek met iemand anders
- Beperkt, herhaaldelijk en vreemd gebruik van woorden
- Problemen met fantasiespel of spelletjes, waarbij iemand geïmiteerd wordt. Dit moet aangepast zijn aan het ontwikkelingsniveau van het kind.
B. Abnormaliteit of achterstand m.b.t. het functioneren om minstens één van volgende contexten, waarbij problemen worden vastgesteld voor het kind 3 jaar oud is:
- Sociale interacties
- Spel dat gebruik maakt van symboliek en fantasie
- Taal met als doel te communiceren in sociale context
C. Symptomen mogen niet toe te schrijven zijn aan de stoornis van Rett of een desintegratiestoornis van de kinderleeftijd.
We dienen hier op te merken dat enkel een psychiater een diagnose mag stellen. Niemand anders is gekwalificeerd om een diagnose autisme te stellen.
Behandeling van autisme
Momenteel bestaat er nog geen eensgezinde behandeling tegen breedspectrum ASS. Men is echter aan het werken aan een therapie rond het oxytocine mechanisme. In afwachting bestaan er reeds andere technieken die je kunnen helpen bij het aanpakken van risicofactoren van autisme, zoals bijvoorbeeld stress, en bij het leiden van een evenwichtiger leven.
Er bestaan bepaalde methodes die je kunnen ondersteunen als je lijdt aan breedspectrum ASS. Zo bestaan er verscheidene therapeutische technieken die je helpen bij het minimaliseren van stress en andere risicofactoren en die je helpen bij het aanleren van basistechnieken om je productiviteit en evenwichtigheid te vergroten. Deze technieken worden soms ook gehergroepeerd onder bepaalde programma's voor autisme en breedspectrum ASS.
- Stressvermindering, indien stress een negatieve invloed heeft op je geluk en kwaliteit van leven
- Het aanleren van nieuwe, positieve gewoontes. Soms hebben mensen met breedspectrum ASS last van kleine, ontbrekende vaardigheden. Het programma helpt je hier deze vaardigheden om te bouwen tot gewoontes
Wat kan Mijn Kwartier voor jou doen?
Samengevat, kan het programma van Mijn Kwartier je helpen bij:
- Aanvaarding van symptomen. Niet alle symptomen kunnen aangepakt worden. Aanvaarding is een belangrijk en zinvol proces in therapie, dat op zijn beurt kan leiden tot minder stress en depressieve klachten
- Aanpakken van stress en problemen die stress in stand houden. Op die manier werk je indirect aan het minimaliseren van risicofactoren breedspectrum ASS, die symptomen in stand houden
- Aanleren van basisvaardigheden, zoals vooruit plannen, prioriteiten stellen, oplossingsgericht denken, ... om je levenskwaliteit en doelgerichtheid te vergroten
Autisme? Doe de stresstest!
Wil je graag weten hoe jij stress kan elimineren en een evenwichtiger leven kan leiden? Wil jij weten hoe je door het elimineren van stress de intensiteit van jouw symptomen kan aanpakken?
Doe dan hier de gratis stresstest! Na het afleggen van de test krijg je een video van Dr. Paul Koeck die meer toelichting geeft over je scores en hoe wij je kunnen helpen!
Referenties:
[1] https://www.spectrumnews.org/news/double-empathy-explained/ of https://doi.org/10.53053/MMNL2849
[2] https://link.springer.com/article/10.1007/s10803-015-2662-8
[3] https://www.spectrumnews.org/features/deep-dive/the-deep-emotional-ties-between-depression-and-autism/ of https://doi.org/10.53053/WRSX5772
