Symptomen van hyperventilatie: tekenen en verschijnselen
Aan welke tekenen of verschijnselen kan je hyperventilatie herkennen? Het verhaal van veel patiënten in mijn praktijk begint meerdere jaren geleden. Meestal hebben ze ooit op een drukke plaats, in een drukke periode of soms vlak na een drukke periode wanneer de stress van hen af valt, een onverklaarbaar moment meegemaakt: hun eerste hyperventilatieaanval. Ze herinneren zich over het algemeen de details van dat moment goed en blijven met de gedachte door hun hoofd spoken dat ze niet begrijpen wat er daar gebeurd is, en dat ze dit moeten begrijpen om te kunnen genezen. Als je dit verhaal bij jezelf of in je omgeving herkent, is de kans groot dat het om hyperventilatie gaat.
De concrete klachten kunnen verschillen, en zijn meestal in de aard van: het gevoel van controle te verliezen, zich flauw voelen of zelfs flauw vallen, beginnen te zweten zonder reden, een akelig ijl of leeg gevoel in hun hoofd, soms ook angst en paniek, alles wordt zwart, wegdraaien, duizelig. Je hoort tientallen varianten van deze beschrijving in het verhaal.
En sedert dat moment, dokter, ben ik steeds ongerust dat het opnieuw gaat komen: ze zijn dus ook bang voor het herhalen van die ervaring in de toekomst. Ze anticiperen die angst of paniek. Dit noemt men soms ook angst voor de angst of anticipatieangst.
Hyperventilatie komt in meerdere gedaanten voor, de symptomen kunnen verschillen, maar dat "ongrijpbare" gevoel is bij velen wel de rode draad.
Een ander teken of symptoom van hyperventilatie is dat ze vaak onbegrepen worden door hun arts, van de ene arts naar de andere gaan op zoek naar de oorzaak van wat hen overkomt, en steeds het gevoel blijven hebben dat hun arts hen niet begrijpt. Het komt zelfs geregeld voor dat ze de diagnose niet geloven of zelfs niet horen als een arts ze toch correct stelt. Dit komt vaak omdat de gedachte dat er nog een andere oorzaak moet zijn, ervoor zorgt dat ze blijven verder zoeken tot iemand hen een uitleg kan geven die hen een gevoel van begrip geeft.
Oorzaken van hyperventilatie
De ware oorzaak van hyperventilatie is gedeeltelijk een chemische lichamelijke reactie, die erger wordt door stress. Doordat de patiënt met hyperventilatie (vaak onmerkbaar voor hemzelf) sneller en oppervlakkiger ademt dan normaal, ontstaat er een chemisch onevenwicht in het bloed. Als gevolg van dit onevenwicht, verhoogt via een ingewikkeld mechanisme de prikkelbaarheid van het zenuwstelsel. Dit heeft als gevolg dat een aantal hersencellen en zenuwcellen geactiveerd zullen worden zonder dat er een prikkel is die deze cel moet activeren. Dit leidt ertoe dat je nog sneller gaat ademen, dat je gedachten op hol slaan door deze overprikkeling van het zenuwstelsel en dat je begint te piekeren. Al deze dingen samen werken die oppervlakkige ademhaling nog meer in de hand en versterken dat chemisch mechanisme dat je zenuwen overprikkelt bij hyperventilatie.
Acute hyperventilatie
In een acute hyperventilatieaanval wordt de patiënt vaak duizelig, ziet de wereld rondom zich draaien, valt flauw en begint te zweten. Maar er bestaan ook andere verschijningsvormen, dus bespreek je klachten best even met je arts als je twijfelt.
Chronische hyperventilatie
Bij chronische hyperventilatie zijn de klachten nog vager en onduidelijker en kan het soms jaren duren voordat de diagnose gesteld wordt. Vaak zijn er tekenen van angst, piekeren, perfectionisme, maar ook niet altijd.
Therapie en behandeling van hyperventilatie
Tijdens een acute aanval van hyperventilatie is het vooral belangrijk om eerst het symptoom te bestrijden. Dit gebeurt meestal door de patiënt te vragen om in een plastic zak in en uit te ademen zodat hij zijn eigen uitgeademde lucht weer inademt, wat het chemische mechanisme weer tot rust brengt.
Soms kan je er best een arts bij roepen om een tranquilizer of kalmeerpil te geven. Dit kan een goede oplossing zijn op korte termijn, maar is natuurlijk geen gezonde oplossing op lange termijn. Nadien is het dus belangrijk technieken aan te leren om de vicieuze cirkel van hyperventilatie definitief te doorbreken zonder medicatie. In het geval dat er een verslaving of afhankelijkheid van kalmeerpillen optreedt, is ontwenning onder medische begeleiding trouwens aangewezen. Zonder het volledig afbouwen van de medicatie op termijn, is definitieve genezing onmogelijk.
Niettegenstaande het subjectieve gevoel van wanhoop van de patiënt over de mogelijkheid om ooit nog te genezen, is de prognose mits de juiste behandeling wel goed. Je kan zelf, door het toepassen van aangeleerde technieken, je innerlijke stress zodanig leren verminderen dat die prikkelbaarheid van je zenuwstelsel langzaam wordt afgebouwd.
Dit kan enkel op voorwaarde dat je geduld en doorzettingsvermogen hebt tijdens deze therapie. Je kan dit gemakkelijk online aanleren door je in te schrijven op een online zelfhulpprogramma. Kies vooral een programma dat je dagelijks begeleidt om door te zetten en niet voortijdig op te geven, want dat is net de valkuil: je paniek kan ervoor zorgen dat je, zoals vele hyperventilatiepatiënten, telkens de therapie of begeleiding afbreekt voor de eerste resultaten zichtbaar worden. Vraag desnoods aan een vriend(in) of familielid om je te ondersteunen zodat je niet te vroeg opgeeft. Een goed online zelfhulpprogramma biedt deze ondersteuning trouwens mee aan.
Je kan ook kiezen om in therapie te gaan bij een psycholoog of arts met een degelijke therapeutische opleiding. Hyperventilatie is zeer goed te behandelen met de volgende therapie vormen: cognitieve gedragstherapie voor hyperventilatie, CBT of RET, cognitieve oplossingsgerichte therapie voor hyperventilatie en ook hypnotherapie of EMDR bieden goede resultaten. Kies vooral een therapeut met wie het klikt. De meeste mensen genezen goed met online zelfhulp; slecht een aantal onder hen hebben traditionele therapie nodig. Dus je kan gerust starten met online zelfhulp, en indien je na enkele weken geen vooruitgang merkt, kan je nog contact opnemen met een therapeut. Overleg dit eens met je dokter.
Zelftest bij hyperventilatie
Wil je weten in welke mate stress, spanning, angst of zelfs depressieve gevoelens meespelen bij je hyperventilatie, dan kan je dat eenvoudig testen door een test van 21 korte vraagjes in te vullen.
Hopelijk helpen deze korte reflecties je een beetje vooruit op je zoektocht.
Dr. Paul Koeck
