In 2014 toonde een eerste onderzoek aan dat het online zelfhulpprogramma ‘Mijn kwartier’ het stressniveau van patiënten in psychische nood snel deed dalen tot binnen de normale zone. Nu blijkt uit een opvolgstudie dat het effect op langere termijn gehandhaafd blijft. De resultaten werden voorgesteld op het 8ste Geestelijke Gezondheidscongres van de Vlaamse Vereniging voor Psychiatrie.
Voor wie last heeft van burn-out, stress, angst, depressie, overspanning of hyperventilatie, ligt de drempel naar de psycholoog of psychotherapeut soms te hoog. Maar een kwartiertje computeren vanuit de huiskamer kan er wellicht wel af. “Ik zie soms patiënten die voor psychotherapie doorverwezen zijn door een huisarts die al drie jaar met pensioen is”, zegt dr. Paul Koeck, arts, psychotherapeut en ontwerper van ‘Mijn kwartier’. “Dat betekent dat ze al die tijd de verwijzing van de huisarts naast zich neergelegd hebben. Jaren van onwenselijk uitstel.”
Op www.mijnkwartier.be klopt de patiënt aan via een gratis stresstest. De resultaten hiervan zijn bepalend voor het parcours dat hij verder met het systeem zal afleggen. Vervolgens krijgt hij via een video uitleg over het programma. Schrijft hij in, dan wordt hij uitgenodigd iedere dag een kwartier in te loggen. Bij iedere sessie beantwoordt hij vragen die hem op het spoor brengen van nieuwe oplossingen voor bestaande problemen. Deze oplossingen worden dagelijks verfijnd en ingeoefend. Het werk kristalliseert ten slotte uit tot nieuwe gewoontes die helpen om het bestaande probleem op te lossen, te voorkomen of – als het onoplosbaar is – te leren aanvaarden. Zodra de nieuwe gewoontes een feit zijn, kan er nog aan een fase van hervalpreventie worden gewerkt, voor wie daar behoefte aan heeft. ‘Mijn kwartier’ kan losstaand worden gebruikt, of als ondersteuning bij de behandeling ingesteld door een arts.
In 2014 kon dr. Koeck vertellen welke resultaten ‘Mijn Kwartier’ op korte termijn sorteert. Dat deed hij op het 7de Geestelijke Gezondheidscongres van de Vlaamse Vereniging voor Psychiatrie. In een populatie van 1.056 patiënten, met globaal een hoge initiële stress-score, bleek ‘Mijn kwartier’ een snelle daling van het stressniveau tot stand te brengen: het stressvrije niveau werd gemiddeld bereikt na 21 dagen. Stress werd gemeten met de DASS 21-score (Depression, Anxiety and Stress Score). Eveneens na 21 dagen zag men de tevredenheidsscore met 40% stijgen, op een visual analogue scale (plaatsen van een kruisje op een lijn, met als extremen 0 en 10).
Opvolgstudie
Twee jaar later ligt de opvolgstudie voor. Dr. Koeck keek naar de resultaten op langere termijn bij 1.335 patiënten die ‘Mijn kwartier’ hadden gebruikt. Dat is 34% van de patiënten die per e-mail werden aangeschreven om beide schalen opnieuw in te vullen. Gemiddeld zien we in deze bevolking na deelname aan het zelfhulpprogramma een afname van de stress-score met 64% ten opzichte van de score bij aanvang. De score daalt zodoende naar een normaal (stressvrij) niveau en handhaaft zich daar lange tijd na deelname, tot verschillende jaren (zie grafiek 1). Tegelijk stabiliseert de tevredenheidsscore zich langdurig op een niveau + 40% ten opzichte van de uitgangsscore (zie grafiek 2).
Weten we wel zeker dat die patiënten intussen geen andere behandeling voor hun psychische problematiek hebben gehad? “Een deel van onze steekproef is hierover bevraagd”, zegt dr. Koeck. “Eén derde van die subgroep gaf aan dat ze na het beëindigen van het programma nog een andere vorm van begeleiding hebben gehad.” Vanuit positieve hoek bekeken betekent dat dat twee derde van de patiënten het na deelname aan ‘Mijn kwartier’ zonder extra behandeling goed blijft doen. “Laten we het trouwens ook eens anders belichten” zegt Paul Koeck. “Het is niet meer dan een hypothese, maar mogelijk heeft een aantal patiënten dankzij ‘Mijn kwartier’ de weg naar een andere vorm van psychische hulp gevonden, terwijl dat misschien anders niet zou gebeurd zijn. ‘Mijn kwartier’ moedigt patiënten trouwens aan om een arts bij hun verdere follow-up te betrekken.” Het systeem drukt grafieken af met de scores van de patiënt, die de evolutie voor een behandelend arts in één oogopslag inzichtelijk maken.
Nieuwe modules op komst
Op ‘Mijn kwartier’ kan de patiënt maand per maand inschrijven. Vanuit dat standpunt blijft het programma dicht bij de insteek van de psychotherapeut: de patiënt volgt de therapie tot hij het gevoel heeft dat hij weer op eigen houtje verder kan. Fundamenteel is het programma ontworpen voor een periode van drie maanden. “Maar sommige mensen blijven tot negen maanden doorgaan”, aldus Paul Koeck. “Probleemoplossende oefeningen kan men immers herhalen zo lang men daar nood aan heeft. We zien ook mensen die het programma beëindigen en maanden later opnieuw even aanknopen. Goed nieuws is dat slechts 3% van de deelnemers uitstapt zonder dat ze de stressvrije zone bereikt hebben. We weten niets over de reden waarom deze groep het hulpprogramma onderbreekt. Mensen kunnen uitstappen om een aantal redenen die niets met het programma te maken hebben, zoals een plots opgetreden ziekte.”
Het programma is aan een update toe. Kwamen tot nu toe alleen stressgerelateerde aandoeningen sensu stricto aan bod (zoals burn-out, angst, depressie,…), dan zullen er in de nabije toekomst een aantal nieuwe modules worden toegevoegd om patiënten beter te leren omgaan met allerlei klachten en syndromen die in de betrokken populatie vaak comorbide voorkomen, zoals oorsuizen, chronische pijn, prikkelbare darmsyndroom, enzovoort. “Gestresseerde patiënten klagen bijvoorbeeld vaak over oorsuizen, omdat ze buitensporig focussen op het normale oorsuizen dat we allemaal wel eens ervaren in een stille omgeving”, verklaart Paul Koeck. “Deze modules zullen in de komende weken beschikbaar worden gesteld.”
‘Mijn kwartier’ is ook beschikbaar in het Frans (www.mes15minutes.com) en het Engels. De stresstest is al toegankelijk in verschillende andere talen en is intussen wereldwijd door 1,2 miljoen mensen ingevuld. Het programma is opgenomen in de adviezen van het rapport ‘Suïcidepreventie bij de (huis)arts’ van Domus Medica. Een maand inschrijving kost 55 euro. Verlenging vindt alleen plaats met expliciete toestemming van de patiënt.
Het is jouw schuld, Paul...
Harde conclusies kan men alleen halen uit analyse van wetenschappelijke gegevens, maar wie weerstaat aan de kracht van een anekdote? “Laatstleden kruiste ik iemand van wie ik wist dat hij zich met ‘Mijn kwartier’ beholpen had”, vertelt dr. Koeck. “Ik ging ervan uit dat we elkaar weldra zouden weerzien op een congres, en herinnerde hem daaraan. Niet, dus. Het is een beetje jouw schuld, zei de betrokkene schertsend. Bij ‘Mijn kwartier’ heb ik geleerd wat meer tijd vrij te maken voor mijn naasten. Daarom laat ik dat congres nu even aan mij voorbijgaan…” Om het gebeuren goed te duiden, moet men weten dat ‘Mijn kwartier’ het voor de patiënt mogelijk maakt familie of vrienden als steunfiguur uit te nodigen, die binnen het programma steunvaardigheden leren. De betrokkenen kunnen ook via de software hun zeg doen. In dit geval hadden de uitlatingen van de steunfiguren de patiënt ertoe aangezet zijn prioriteiten te herzien. Wat hij had gedaan, met het gekende gevolg. “Ik hoor wel vaker dat de reflectie waartoe het programma aanzet, tot fundamentele levenskeuzen kan leiden”, aldus nog de Antwerpse arts.
Download het volledige artikel (PDF):Zelfhulpprogramma ‘Mijn kwartier’ doet stress duurzaam dalen
